De verpakkingshal bij de kwekerij draait op led-verlichting en de koelcellen zijn werken op basis van een milieuvriendelijke koelvloeistof. Maar vooral pioniert de kwekerij inmiddels met geothermie: aardwarmte. In 2018 werden de voorbereidingen getroffen en sinds november is de aardwarmte-installatie in gebruik, als een van de iets meer dan twintig actieve, geothermische warmtepompen in Nederland.
Het aardwarmtesysteem in de Noordoostpolder pompt op 1.800 meter diepte warm water uit een water bevattende en poreuze aardlaag. Via een productieput komt het warme water naar de oppervlakte. In een warmtewisselaar geeft dit warme water zijn energie af aan een warmtenet, dat in dit geval de kassen van warmte voorziet. Via pompen en injectieputten stroomt het afgekoelde water in dezelfde aardlaag terug. Over dit onderwerp mochten wij vragen stellen aan Hans Olsthoorn, financieel directeur én onderdeel van het aardwarmteprojectteam.

“Aardwarmte werkt via een normale waterpomp, zoals een waterleiding”

Is geothermische verwarming iets anders dan een ‘gewone’ warmtepomp?
“Ja, dat is wezenlijk anders,” zegt Hans direct. “Een huis-, tuin- of keukenwarmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht of uit de bovenlaag van de grond. Dat kost vrij veel stroom, want het is in feite een omgekeerde koelkast. Via compressie en drukverlaging wordt ergens warmte uit gehaald en naar binnen verplaatst. Aardwarmte werkt via een normale waterpomp, zoals een waterleiding. Die pompt het water omhoog, naar een warmtewisselaar. Daarna pompt hij het water ook weer terug. Het is een gesloten circuit, want het water is zout en dat wil je niet aan de oppervlakte terecht laten komen.”

Wat is een warmtewisselaar?
“Dat is een apparaat dat uit dunne laagjes bestaat, bij ons titanium maar ze zijn er ook met aluminium. Daar stroomt zout warm water doorheen en die warmte wordt dan overgedragen op ons zoete water. Het is een heel fijnmazig rooster waar aan de ene kant het warme, zoute water stroomt en aan de andere kant het koele, zoete tuinwater. De warmte wordt overgedragen op het tuinwater en als de zoute aardwarmte water  is afgekoeld, gaat het terug de bodem in.”

“Aardwarmte is een kringloop waarbij het water terug stroomt naar waar het vandaan kwam”

In hoeverre koelt de bron dan af of kan het aardbevingen veroorzaken in de toekomst?
“Er is wel een groot verschil,” legt Hans uit. “Gas haal je uit de bodem en daardoor ontstaat er een gat. Met aardwarmte haal je warm water naar boven, maar datzelfde water stop je een stukje verderop gekoeld terug. Aardwarmte is een kringloop waarbij het water terug stroomt naar waar het vandaan kwam. Na ongeveer dertig jaar pomp je pas water op dat eerder omhoog kwam, maar dan is het inderdaad iets afgekoeld. Nu heeft de aarde vrij veel warmte en hiermee kun je tientallen jaren draaien voordat je er iets van zou gaan merken. En na vijftig jaar is het ook maar de vraag hoe alles er weer uitziet. Aan die termijn moet je wel denken dat je ermee vooruit kan.”

Welk effect heeft dit op het energieverbruik van het bedrijf?
“De pomp die aardwarmte naar boven haalt, gebruikt natuurlijk stroom,” aldus Hans. “Maar door de warmte die we winnen, hebben we enkele miljoenen kuubs gas uitgespaard. Nu moet ik zeggen dat we ook wat andere dingen hebben toegepast om, bijvoorbeeld, water te kunnen besparen, maar laten we ons nu even beperken tot de aardwarmte.”

“Door de warmte die we winnen, hebben we enkele miljoenen kuubs gas uitgespaard”

Kortom, blij met de aardwarmte-installatie?
“Erg blij, ja. We zijn natuurlijk wel voorzichtig begonnen, want alles moet ingewerkt worden en het is al met al een leerervaring. Tot nu toe ziet het er goed uit en komen onze verwachtingen uit. In de toekomst kunnen we met een grotere, toegepaste pomp nog meer warmte uit de aarde halen. Nu het zomer is, staat de pomp even stil voor onderhoud, trouwens. Maar voor de winter zal hij weer klaar zijn om in gebruik genomen te worden.”

Is de duurzame warmte een ideologische of een economische keuze?
“Ik denk dat het een combinatie van is,” geeft Hans aan. “Bovendien moeten we omschakelen, want binnen de tuinbouw is er een afspraak gemaakt om vijftig procent minder CO2 uit te stoten. Dus los van het belang om voor het milieu te zorgen, zitten we ook met afspraken. Maar wij zeggen: als je duurzaamheid goed uitvoert, kun je een mooi rendement in de omschakeling voor elkaar krijgen. De verwachting is ook dat niet-duurzaam gas in de toekomst duurder wordt en die kostenpost zijn wij vast voor. We hebben een forse investering gedaan, maar wij gaan ervan uit dat we daardoor op ongeveer gelijke kosten door kunnen draaien. Duurzaamheid is dus zeker de wens, maar de afspraken en economische omstandigheden spelen zeker mee.”

“We hebben een forse investering gedaan, maar gaan ervanuit dat we daardoor op gelijke kosten door kunnen”

In Flevoland zijn er in verschillende gemeenten woonwijken met stadsverwarming. Denkt u dat aardwarmte voor deze wijken een oplossing kan zijn?
“Als er al een warmtenet ligt, zou aardwarmte een vervanger kunnen zijn,” stemt Hans is. “De bottleneck voor dit soort projecten ligt wel echt bij het leidingwerk. Je moet voldoende warmtevraag op een kleine plek hebben wil je dit soort installaties rendabel krijgen. In stedelijk gebied waar al stadsverwarming ligt, kan geothermie zeker toegepast worden. Maar voor nieuwbouw of uitgestrektere gebieden zal een gewone warmtepomp interessanter zijn. Ondanks het stroomgebruik van zo’n warmtepomp zal die keuze uiteindelijk efficiënter zijn. Vooral voor nieuwbouw, want in een goed geïsoleerde woning is het verbruik sowieso al veel minder.”

Is dit een realistische verwachting?
“De verandering van fossiele energie naar alternatieven zal geleidelijk gaan plaatsvinden, denk ik. Alles wat wij doen, wordt streng in de gaten gehouden. Hoelang je precies met zo’n aardwarmtebron kunt doen, is nog onzeker. De verwachting is dat je er wel lang mee kunt en installaties uit Duitsland en Frankrijk draaien inderdaad al decennialang op aardwarmte. Hoe we dit in Nederland willen gaan toepassen is wel een andere schaal dan de lopende installaties in het buitenland. Mede daarom is de Nederlandse overheid steeds bezig om meer gegevens te verzamelen. Maar als gezegd: als er al een leidingnet ligt, denk ik dat het wel rendabel kan worden.”